Len

Len siewny jest rośliną roczną, uprawianą dla włókna i nasienia. Zależnie od pochodzenia rozróżniamy: len zwykły krajowy, len z wybrzeży morza Bałtyckiego tj. ryski i parnawski, len holenderski, śląski i czeski. U nas dobrze się udają lny ryskie i parnawskie, które też bywają stale sprowadzane u nas do siewu przez towarzystwa rolnicze w kraju.

Len dojrzewa u nas w ciągu 14 do 17 tygodni, zależnie od pory wysiewu. Udaje się przede wszystkim w klimacie wilgotnym, a więc w okolicach nadmorskich i innych obfitujących w wody, jak i w górach i na podgórzu. Wymaga gleby glinkowatej lub piaszczystej zasobnej w próchnicę i wilgoć, należycie uprawnej i wyczyszczonej z chwastów, o podłożu przepuszczalnym. Nie powinien być częściej zasiewanym na tym samym polu, jak co 6 do 7 lat. Najlepiej sobie radzi po okopowych, po koniczynie, na przeoranych pastwiskach i łąkach czasowych i na nowinach łąkowych.

Uprawa

Uprawa powinna być tak dokonana, aby otrzymać łodygi nierozgałęzione a włókno cienkie, równe i proste. Uprawa musi być przez to na całym polu bardzo staranna i równa. Na świeżym nawozie stajennym rośnie len kępiasto, nierówno, miejscami wylęga i bywa nawiedzany przez rdzę lnową. Z tego powodu lepiej siać go w drugim roku po nawozie. Z nawozów pomocniczych korzystnie wpływa nawożenie kainitem w jesieni, na niektórych zaś glebach zwłaszcza przy uprawie na siemię potrzebne są nawozy fosforowe superfosfatu przed siewem z wiosną.

Głęboka orka w jesieni wpływa korzystnie na jakość i długość włókna. Rolę pozostawiony na zimę w ostrej skibie, równa się z wiosny za pomocą włóki, niszczy chwasty brony i radłem. Pod siew przeoruje płytko i wyrabia ziemię brona, a jeśli potrzeba wałkiem.

Len wczesny otrzymuje się z siewu jak najwcześniejszego z wiosną. Len późniejszy z siewu w maju, nawet do połowy czerwca. Taki późny siew bywa stosowany często w górach, a także na ziemiach więcej zachwaszczonych lub jeśli len ma zastąpić przepadły w zimie rzepak czy inny oziminę. Sieje się też len dwa razy po sobie w jednym roku, w tym wypadku pierwszy siew musi być wczesny. Udaje się również jako poplon na przeoranym ściernisku po zbiorze żyta lub jęczmienia, w silniejszych ziemiach i niezbyt suchym położeniu. Ilość nasienia na ha zależy od celu uprawy: w celu zbioru siemienia sieje się rzadko, około 140 kg. na ha. Otrzymuje  się wówczas len krótszy i więcej gałęzisty, więc i włókno krótsze oraz niezbyt gładkie. Przy uprawie na najlepsze włókno wysiewa się na ha 150 do 250 kg., tak zwarty len rośnie wyżej, nie rozgałęzia się i daje włókno cienkie i gładkie. Siew rzutowy powinien być bardzo równy, przykrywa się brony dwukrotnie. Siew rzędowy daje się w rzędy gęste na 7 cm. lub też w krzyż.

Po wzejściu lnu należy pilnie plewić chwasty, gdyż te najwięcej mu szkodzą, zwłaszcza gorczyca polna, rdesty i powój. Ażeby len gęsty i wysoki nie wylęgał należy go wcześnie zatyczyć gałązkami, na których się opiera poziomo pręty lub też powbijać stosowne paliki, pomiędzy którymi przeciąga się sznurki w 2/3-ich wysokości lnu.

Przy produkcji nasienia zbiera się len skoro główki dojrzeją i zbrunatnieją. Len na włókno zbiera się jak tylko liście zaczynają żółknąć i opadać z łodygi. „Wysmykany” (tj. wyrwany z korzeniem) len suszy się na ścierniskach lub na łące a przy większej produkcji powiązany w małe snopeczki ustawia się w dwa rzędy oparte o siebie lub w kupkach. Aby się nie przewracały daje się podpory z palików połączonych drutem. Główki nasienne obrywa się przy pomocy grzebienia lub obija bijakiem. Plon lnu jest dość zmienny, wynosi od 18 – 40 kubików z ha suchego lnu w łodygach.

W miejscach niskich i wilgotnych pojawia się na lnie rdza i czerń lnowa, która niszczy zielone jeszcze rośliny. Znaczniejsze szkody powoduje kanianka lnowa, oplątując i niszcząc całkowicie łodygi: ochronić się od niej można przez staranne czyszczenie nasienia. Od szkodników niewiele len cierpi, najwięcej uszkadza go gąsienica sówki gamy, gdy się rozmnoży.

Przeróbka lnu po zbiorze wymaga wiele pracy ręcznej lub też urządzeń maszynowych. Dlatego uprawa lnu nadaje się do gospodarstw, które mają dostatek siły roboczej. W większych gospodarstwach uprawa lnu może mieć zastosowanie o tyle, o ile znajduje się łatwy zbyt na suchy, nieprzerobiony, len do zakładów fabrycznych, które dalszą przeróbką się zajmują.

Włókna lniane otrzymuje się przez roszenie albo moczenie. W małych gospodarstwach używa się powszechnie roszenia na murawie przez codzienne skrapianie rozesłanego lnu, przez 5 – 6 tygodni. Przy dostatku dobrej wody lepiej używać poprawnego moczenia sposobem belgijskim, co trwa tydzień do 2 tygodni, zależnie od ciepłoty wody. W tym celu należy len posortować; osobno łodygi cienkie, osobno zaś grube układa się w pękach do skrzynek zbitych z łat drewnianych i wkłada się w wodę wolno płynącą. Cienkie łodygi mokną krócej, grube dłużej. Przetrzymanie moczenia daje słabe kłakowate włókno. Podczas moczenia i roszenia lnu wywiązuje się właściwa fermentacja, która rozpuszcza tkanki roślinne zlepiające włókna  po czym one łatwo oddzielają się od paździerzy.

W większych zakładach fabrycznych używa się jeszcze innych szybszych sposobów moczenia przy pomocy przegrzanej pary wodnej i sposobów chemicznych. Len wymoczony suszy się w suszarniach, idzie potem na łamaczki i międlice do międlenia, tu kruszą się rozluźnione łodygi i oddzielają grubsze paździerze. Następnie poddaje się len „trzepaniu”, za pomocą którego drobniejsze paździerze oddzielają się do reszty od włókna. Wreszcie włókno się czesze, bieli i gatunkuje według długości. Bielone włókno idzie do przędzalni.