Uprawa ziemniaków

Ziemniaki można uprawiać na każdej prawie glebie, najwyższe plony dają jednak na lekkich glinkach piaszczystych, przepuszczalnych, a żyznych; mniej dobrze idą na ziemiach zwięzłych, najgorzej na glebie podmokłej i na torfach. Pod względem klimatu są również dość niewybredne, udają się zarówno w górach, jak w równinach, a uprawa ich sięga daleko na północ. Lata suche i pogodne sprzyjają u nas urodzajowi ziemniaków, długotrwała słota działa niekorzystnie. Zależnie od odmiany potrzebują krótszego lub dłuższego czasu do rozwoju; wczesne dochodzą w 13 tygodni, późne potrzebują 21 – 26 tygodni.

Przedplon i nawożenie

Ziemniaki udają się po jakimkolwiek przedplonie, mogą nawet następować po sobie kilkakrotnie bez znaczniejszego ubytku plonów, jeśli dobrze nawozimy. Najczęściej uprawiamy je po zbożach kłosowych, w pierwszym polu na nawozie stajennym, w żyznych ziemiach w drugim polu, bardzo często np. po pszenicy.

Najwyższe plony osiągnąć można na dobrym nawozie stajennym, przyoranym w jesieni. Bardzo dobrze idą również na zielonych nawozach (na łubinie i seradelli) przy dodatku nawozów pomocniczych.

Nawozy pomocnicze (azotowe) działają więcej na rozrost liści i łodyg, mniej na plony bulw. Nawozy fosforowe niekiedy podnoszą plony i zawartość skrobi. Najważniejsze jednak są nawozy i potasowe. Przy uprawie na oborniku opłacić się może dodatek kainitu lub soli potasowej w ilości około 300 do 500 kg. kainitu lub 75 do 125 kg. soli potasowej na hektar. Kainit należy dawać w jesieni lub w końcu zimy, na wiosnę lepiej używać 40%-owej soli potasowej (siarczanu potasowego), w ilościach aż do 100.kg. potasu na ha. Wapnowanie i marglowanie wprost pod ziemniaki wpływa najczęściej niekorzystnie na ich plon. Przy uprawie ziemniaków w drugim lub trzecim polu po nawozie należy dać większą dawkę soli potasowych aż do 600 kg. kainitu np., a oprócz tego średnią dawkę azotu np. 100 – 150 kg. saletry chil lub siarczanu amonowego. Kwas fosforowy daje się wówczas, gdy się przekonamy o jego skuteczności.

Uprawa

Uprawa pod ziemniaki powinna być dokonana w jesieni. Po kłosowych daje się wcześnie podorywkę, czyści się z perzu i chwastów bo ziemniak nie znosi zaperzonej ziemi, wywozi się nawóz i przyorywa orką przedzimową. Orka ta powinna być głęboka lub za pługiem puszcza się poglębiacz. Ażeby zaś nawozu za głęboko nie przywalać ziemią, należy przy orce nawóz naciągać na odwaloną skibę, by nie opadał na dno bruzdy. Na wiosnę włóczy i równa się rolę jak najwcześniej, a skoro chwasty zejdą, niszczy się je broną i radłem. Jeżeli ziemia zleżała należy ją przed samym sadzeniem wyorać płytko lub też tylko radiem spulchnić. Podobnie uprawia się po zielonych nawozach (łubinie, seradelli), które przyorywa się w jesieni.

Na nawozie wiosennym ziemniaki nie dają najwyższych plonów. W tym razie pole powinno być również w jesieni zorane, w zimie lub z wiosną roztrząsa się nawóz, przyoruje bardzo płytko i wałuje należycie.

Odmiany

Do sadzenia należy wybrać dobrą odmianę i przygotować ziemniaki. Odmian ziemniaków jest mnóstwo, co roku pojawiają się w handlu nowe. Należy wybierać takie, które w pewnej glebie najlepiej od kilku lat się udają.

Rozróżniamy ogólnie:

  1. Ziemniaki wczesne do użytku stołowego, te są zawsze najmniej plenne i najłatwiej ulegają chorobie i zgniliźnie. Z lepszych wymieniamy: wczesne różanki, sześciotygodniowe, lech, stella, cesarska korona.
  2. Ziemniaki średnio późne, plenniejsze zwykle i wytrwalsze nadają się zarówno na stołowe jak i do gorzelni.
  3. Odmiany późne najplenniejsze i najwytrwalsze, zawierają też najwięcej skrobi i zachowują nać zieloną zwykle aż do mrozów. Tych jest najwięcej. W ostatnich latach okazały się bardzo plennymi odmiany: bohun, bojar, maryusz, świteź, wohltman, silesia.

Rozróżniamy i oceniamy odmiany również według barwy skórki, gładkości lub chropowatości, kształtu i wielkości kłębów, wreszcie wedle tego, czy oczka osadzone głęboko czy gładko.

Hodowla ziemniaków z nasienia ma na celu wytworzenie nowych dobrych odmian. Nasienie otrzymuje się z kulistych jagód w jesieni poddając je przegniciu, po czym drobniutkie nasiona wypłukuje się wodą. Z wiosną wysiewa się w inspekcie, a skoro już mają po parę listków, przesadza na dobrze uprawioną grzędę i starannie obrabia. W jesieni roślinki młode dają już matę ziemniaczki, które przechowuje się starannie do następnej wiosny do wysadzenia. W drugim roku można już mieć bulwy zwykłej wielkości. Ziemniaki z nasienia bardzo często wykazują rozmaitość w postaci smaku i innych właściwości, wybiera się więc najlepsze, najplenniejsze i te dalej rozmnaża.

Wartość ziemniaków pastewnych, gorzelnianych i krochmalnych zależy od ich plenności i od zawartości skrobi czyli mączki. Zawartość ta waha się u różnych odmian między 11 a 25%. Im więcej mączki daje jakaś odmiana z hektara tym jest cenniejsza. Ilość mączki ulega z roku na rok zmianom, lecz odmiany wysoko procentowe zachowują swoją wartość wyższą w porównaniu do innych.

W każdym gospodarstwie, które znaczną ilość ziemniaków uprawia należy co roku próbować szereg nowszych odmian rozmnażając je wcześniej na małych poletkach. Te, które dają plon wysoki, mają wysoką zawartość skrobi lub inne pożądane przymioty, bierze się następnie do szerszej uprawy.

Oznaczanie ilości skrobi w ziemniakach odbywa się za pomocą oznaczenia ich ciężaru gatunkowego. Służą do tego właściwe wagi dziesiętne zaopatrzone w dwa kosze na ziemniaki i wiadro na wodę. W górnym koszu odważa się 5 kg. wymytych i lekko osuszonych ziemniaków, następnie wsypuje się je do kosza dolnego, wkłada się w wodę tak, aby całkowicie były zanurzone i oznacza się ich wagę w wodzie. Z ubytku wagi w wodzie w stosunku do pierwotnego ciężaru oznacza się ciężar gatunkowy, który odpowiada pewnej zawartości skrobi.

Oznaczenie w słonej wodzie: ziemniaki zważone i lekko zwilżone wkłada się do wody i dolewa się tyle stężonego rozczynu soli, aż znaczna ich część zacznie wypływać ku górze. Wtedy gęstość rozczynu równą jest ciężarowi właściwemu podnoszących się ziemniaków. Mierzy się więc gęstość płynu areometrem i odczytuje zawartość skrob.