Lucerna
Lucerna siewna jest rośliną wieloletnią, wyrasta do 75 cm. wysoko, kwietnie w główkach barwy fioletowej, skoszona przed rozwinięciem kwiatów odrasta kilkakrotnie do roku dając bardzo dobrą paszę zieloną lub suchą. Jest jedną z najcenniejszych roślin pastewnych zwłaszcza dla klimatu suchego i ciepłego.
Jest to roślina wprowadzana z południa, u nas udaje się na paszę doskonale, na ziarno mniej. Lucerna wymaga gleby gliniastej lub glinkowatej głębokiej, przepuszczalnej, zasobnej w wapno i dobrze nawiezionej. Nie znosi wody gruntowej, płytkiej, ani iłowatej, zimnej, podmokłej ziemi.
Lucernę uprawiamy na użytkowanie kilkoletnie, trwać może bowiem do 6-ciu, a nawet w lepszych stanowiskach 10 lat i więcej, a w 3-cim roku dopiero daje pełny plon. Nie siejemy jej przez to w zmianowaniu, lecz na osobnych kawałkach położonych niezbyt daleko od zabudowań gospodarskich.
Przed plon i zasiew. Najlepszym polem do zasiewu lucerny jest dobrze wyczyszczona rola po obficie wynawożonych roślinach okopowych, zwłaszcza np. po ziemniakach, które dwa razy po sobie przychodziły, bo wtedy ziemia jest czysta. Uprawa powinna być pod te przedplony dokonana głęboką orką lub pogłębiaczem. W razie potrzeby używa się pogłębiacza pod samą lucernę przy uprawie jesiennej. Rola musi być przygotowana już w jesieni. Jeśli gleba z natury w wapno nie jest zasobna, potrzebne jest należyte zwapnowanie w jesieni. Trzeba także zasilić rolę w kwas fosforowy i potas, używając w tym wypadku tomasówki i kainitu, które również w jesieni mogą być rozsypane.
Z wiosną zasiewa się lucernę w plon ochronny wczesny i rzadko posiany, zatem w żyto jare, w jęczmień lub w owies, który się zbiera na zielono nie czekając dojrzenia. Na plon ochronny nadaje się także hreczka, jak i roczny rajgras holenderski. Lucerna bowiem nie znosi długiego ocienienia.
Na glebach należycie czystych i w dobrej sile nawozowej lepiej zasiewać lucernę bez plonu ochronnego rzędowo (na 15 do 20 cm.) do motyczenia. W takim razie zasiew może być dokonany później, w maju, w należycie spulchnioną, lecz w wilgotną rolę. Zasiew należy lekko przykryć broną z gałęzi a w razie suszy przywałować. Wysiewa się 25 do 40 kg. na ha, dbając o bardzo równy wysiew.
Po zbiorze plonu ochronnego, który należy wysoko skosić, lucerna daje niekiedy słaby pokos jesienią. Najsilniej rozwija się dopiero w 3 roku po zasiewie i daje rocznie 4, a w najlepszych warunkach 5 pokosów. Od 4 roku zwykle u nas plony się zmniejszają, często wskutek zanieczyszczenia trawami, które wypierają lucernę – wtedy się ją przeoruje. Znakomicie wpływa na plony lucerny potrząs przegniłego nawozu, dany późną jesienią lub w zimie. Także nawożenie kainitem i tomasówką daje dobre wyniki. Z wiosną co roku należy lucernik silnie zbronować, by wydrzeć mech i trawę. Na starych lucernikach, gdy lucerna częściowo wyginie, osiedlają się rozliczne chwasty, przede wszystkim perz, mlecz majowy, stokłosy – nie należy wtedy dłużej takiej lucerny zostawiać, gdyż potem coraz trudniej rolę wyczyścić.
Pierwszy pokos lucerny wypada już w maju, jest to więc bardzo wczesna pasza zielona, nieoceniona dla gospodarstw mlecznych. Kosić należy zawsze zanim rozkwitnie, w kwiecie bowiem już łodygi mocno twardnieją i pasza staje się mniej przyjemną dla bydła. Zbioru i suszenia na siano dokonuje się przy pomocy rogali i kozłów jak przy koniczynie. Plon siana w ciągu roku dochodzi do 120 kubików z ha. Nasiona u nas słabo się osadzają.
Lucerna piaskowa. Jest to roślina podobna do poprzedniej, powstała przez naturalne skrzyżowanie lucerny siewnej ze szwedzką czyli żółtą. Kwiaty ma barwy niejednostajnej, zielonawożółtej z nalotem niebieskawym. Nie daje tego pożytku, co siewna, rośnie mniej obficie, słabiej odrasta, a szybko w łodygach twardnieje. Może być zasiewana w nieco gorszej mniej zasobnej glebie, jak lucerna siewna. Wielkość nasienia i kształt bardzo podobny do poprzedniej lucerny. Uprawa taka sama.
Lucerna chmielowa zwana także koniczyną żółtą, ma drobne żółte kwiatki ułożone w małe główki, rośnie dziko u nas na każdej prawie glebie. Nadaje się do podsiewu łąk i do mieszanek traw z koniczynami, które mają służyć na pastwisko krótkotrwałe. Nasienie jej, czarną szorstką łuską osłonięte siedzi w główkach na długich ogonkach. Nasienie obłuskane jest bardzo podobne do koniczyny czerwonej, jest jednak matowo-żółte, nigdy nie ma barwy fioletowej jak u koniczyny, czasem raczej zielonawe. Ponieważ jest znacznie tańsze niż koniczyna czerwona, służy więc do fałszowania nasion tej ostatniej i lucerny siewnej.
Na glinkach zwięzłych, wilgotniejszych, nadaje się do wsiewu w zboża, aby potem na ściernisku dać trochę paszy albo zielony pognój. Wsiewa się na wiosnę w oziminę albo w owies po 30 – 35 kg., na ha. Po sprzęcie zboża odrasta lucerna chmielowa i daje mały pokos, można ją również przyorać późną jesienią na pognój zielony.
Lucerna szwedzka czyli sierpikowa, roślina trwała o kwiatach żółtych rośnie dziko po łąkach i zaroślach na glebie lekkiej zasobnej w wapno. Łodygę ma dość twardą, zdrewniałą płożącą się po ziemi. Młode pędy dają jednak doskonałą paszę. Nadaje się do podsiewu łąk trwałych, na sztuczne krótkotrwałe mieszanki jest nieodpowiednia.