Rzepak

Rzepak ozimy udaje się na glebach głębokich, żyznych, glinkowatych, przepuszczalnych, czynnych i wymaga bardzo dobrej uprawy. Nie daje plonów pewnych, czasem w zimie przepada, w lecie zaś niszczą go rozliczne szkodniki. Rzepak jest jednak znakomitym przedplonem pod pszenicę, żyto, jęczmień ozimy, dojrzewa wcześnie i dozwala na dogodne rozdzielenie robót żniwnych, dlatego to w wielu gospodarstwach uprawiają go, mimo zawodów.

Przedplon

Rzepak udaje się najlepiej po ugorze na obfitym nawozie stajennym. Rośnie także po życie, po koniczynie, zebranej na 1 pokos i po wczesnych mieszankach pastewnych. Uprawę pod rzepak daje się taką jak w ogóle w ugorze czarnym. Po koniczynie zwykle 3 orki są potrzebne, tj. pokład, odwrotka i orka siewna. Rola pod siew powinna być świeżo, płytko wyorana i zawleczona. Siew należy ukończyć w początku sierpnia. Wysiewa się rzędowo na odległość 30 – 40 cm. lub rzędy podwójne co 15 i 40 cm., przy czym nasienia wychodzi około 15 – 18 kg. na ha. Siewnik powinien iść zupełnie płytko, gdyż rzepak głębszego przykrycia nie znosi. Po wzejściu motyczy się rzepak wcześnie dla spulchnienia ziemi i zniszczenia chwastów, ponadto przed zimą obsypuje się lekko ziemią w grobelki. W zimie narażoną jest ta roślina na rozliczne szkody. Suche, mroźne wiatry wymrażają go na miejscach nieokrytych śniegiem. Zbyt wielki zwał śniegu, skorupa lodowa, nadmiar wilgoci w glebie, powodują wyprzenie i wygnicie korzeni. Najwięcej szkodzi zawsze mokry stan roli na nieprzepuszczalnych glinach, wskutek wadliwego wybrużdżenia. Po przepadłym i przeoranym z wiosną rzepaku można jeszcze siać jakiekolwiek rośliny na paszę lub zboża jare, proso, grykę, len, konopie itp.

Z wiosną rzepak należy znowu jak najwcześniej obrobić i obsypać, po czym w maju szybko wyrasta i zakwita, dojrzewa zaś w końcu czerwca.

Zbiór

Zbiór należy rozpocząć skoro tylko większa część nasion zbrunatnieje, gdyż przejrzały rzepak bardzo łatwo się osypuje. Zbiór odbywa się kombajnowaniem, przy czym pozostawia się ścierń wysoką. Żąć należy po rosie rano i wieczór lub nocą, by uniknąć osypywania się najcelniejszego nasienia. Powiązany natychmiast w małe snopki opiera się na wysokiej ścierni dwoma szeregami o siebie i tak dosusza. Po przeschnięciu zwozi się na przyczepach wyłożonych płachtami. Przy ładowaniu kładzie się między przyczepę a snopki złożone również płachtę, na nią snopki przewraca i dopiero na przyczepę ładuje. Tym sposobem unikamy osypania się ziarna. Plon rzepaku wynosi od 7 – 25 kubików z ha. U nas liczą starzy gospodarze, że na 10 lat 3 razy nie udaje się rzepak całkowicie, a 2 razy licho.

Szkodniki

Na rzepaku pojawia się mnóstwo szkodników, które właśnie czynią rzepak ziemiopłodem niepewnym.

Czerń rzepakowa, grzybek pasożytniczy, obsiada łuszczyny nasienne na dojrzeniu i powoduje przedwczesne pękanie i osypywanie się nasienia. Daje się we znaki więcej w krajach wilgotnych, u nas mniej. Środkiem przeciw niej jest wczesny zbiór i ustawienie rzepaku w krągłe stożkowate kopki lub kręgi, strączynami do środka, aby tak powoli dojrzał.

Pchełka niszczy zasiewy tuż przy wzejściu, zwłaszcza w suchych położeniach, gdy rzepak powoli i nierówno wschodzi. Dobre wynawożenie, dobra uprawa, zabezpieczająca wilgoć, wczesny siew są najlepszymi środkami. Nieźle skutkuje rozsypanie nasienia rzutowo, w kilka dni po rzędowym wysiewie rzepaku. Wówczas pchełki rzucają się przeważnie na te młodsze rośliny, w rzędach zaś pozostaje rośliny starsze, mało uszkodzone.

Narośle kuliste na korzeniach, bardzo u nas pospolite, powoduje gąsienica młodego chrząszczyka, chowacza rzepakowego i śmietki brukwianki. Największe szkody jednak powoduje chrząszczyk drobny połyskujący „Słodyszek rzepakowiec”, który objada kwiat. Wczesne odmiany rzepaku i wczesny jego rozwój na wiosnę najlepiej chroni od szkód. Można też wyłapywać słodyszki na deskę posmarowaną smołą, 2 – 3 m. długą, u której zawiesza się kawałek płótna. Przechodząc z taką deską ponad roślinami rzepaku, wystrasza się chrząszczyki z kwiatów; skaczą one i przylepiają się na smole.

Rodzaje

Rzepak jary jest mniejszy, zwykle znacznie mniej plenny jak ozimy, a plony nie są wcale pewniejsze. Wymaga dobrze wynawożonej i dobrze uprawnej roli, następuje zwykle po zbożu, na nawozie przyoranym w jesieni. Wysiewa się jak najwcześniej z wiosną w kwietniu, na świeżo zabronowaną ziemię w ilości 8 do 12 kg. na mórg, w rzędy na 25 – 40 cm. odległe; czasem także rzutem. Czynności  posiewne takie, jak około rzepaku ozimego, tj. oplewienie i obsypanie ziemią. Zbiór wypada w sierpniu lub początkach września. Plon ziarna wynosi 4 do 12 kubików z ha.

Rzepik czyli „rzepa olejna” różni się od rzepaku ciemniej zielonym i szorstkim liściem pokrytym włoskami i ciemniejszym kwiatem. Uprawiany bywa w odmianach ozimej i jarej na nasienie dające olej. Nasienie jest drobniejsze niż u rzepaku, nieco brunatnawe i uboższe w olej, plony też nie dorównywają rzepakowym. Rzepik udaje się na glebie gorszej i mniej nawożonej i może zastąpić miejsce rzepaku na uboższych, piaszczystych gruntach, zwłaszcza rzepik jary. Ozimy jest więcej wytrzymały niż rzepak, szybciej rośnie, znosi dobrze siew późny – wrześniowy.

Siew rzepiku powinien być gęsty, w rzędy na 30 – 40 cm. odległości. Nasienia wychodzi około 10 kg. na przy ozimym, a około 14 kg. na ha. przy jarym. Zbiór rzepiku przypada nieco wcześniej niż rzepaku, a odbywa się zupełnie podobnie.